Posmatrači/ce Koalicije „Pod lupom“ zabilježili su ukupno 538 različitih izbornih nepravilnosti u periodu od 07. 09. – 11. 10. 2020. godine. Najveći broj izbornih nepravilnosti odnosi se na 185 slučajeva preuranjene izborne kampanje u 59 opština/gradova u BiH te 105 slučajeva zloupotrebe javnih resursa i/ili funkcija u svrhu izborne kampanje u 35 opština/gradova.
Analiza pristiglih prijava preuranjene, zakonom zabranjene kampanje pokazuje da se najveći broj prijava odnosi na političke subjekte SDA (17), SNSD (12), SDP (7), SDS (7) i HDZ (7), a pristigle prijave o slučajevima zloupotrebe javnih resursa se u najvećoj mjeri odnose na političke subjekte SNSD (18), SDA (14), SDS Semberije (4), SDS (4) i SDP (4).
„Izborni zakon BiH definiše izbornu kampanju kao period od 30 dana uoči izbornog dana u kojem politički subjekti predstavljaju biračima i javnosti svoje programe i kandidate za predstojeće izbore. Izborna kampanja za Lokalne izbore 2020. godine počinje sutra, 16. oktobra. Do ovog datuma zabranjeno je bilo kakvo plaćeno javno oglašavanje, kao i sve predizborne aktivnosti političkih subjekata, osim održavanja internih skupova organa i statutarnih tijela političkih subjekata. Koalicija „Pod lupom“ prijavila je više slučajeva preuranjene kampanje CIK-u“ – izjavila je Jelena Tanasković-Mićanović, koordinatorica za javne politike Koalicije „Pod lupom“.
Nepravilnost koja je svakako obilježila dosadašnji izborni period je krađa identiteta i zloupotreba ličnih podataka građana u svrhu glasanja putem pošte. U odnosu na izborne cikluse u posljednjih 6 godina, CIK BiH je zaprimila rekordan broj prijava za glasanje putem pošte, blizu 130.000 zahtjeva. Broj odbijenih zahtjeva je također rekordan. Posmatrači Koalicije „Pod lupom“ zabilježili su ukupno 36 različitih slučajeva koji se odnose na zloupotrebe ličnih podataka za glasanje putem pošte u 23 opština i gradova u BiH. Koaliciji „Pod lupom“ direktno je prijavljeno 5 različitih slučajeva moguće zloupotrebe ličnih podataka građana/ki za registrovanje za glasanje putem pošte koji se odnose na stotine birača/ica, o čemu je Koalicija „Pod lupom“ obavijestila CIK BiH.
Praksa trgovine mjestima u biračkim odborima nastavlja se i na ovim izborima. Posmatrači Koalicije su prijavili navode o 19 slučajeva trgovine mjestima u biračkim odborima u 15 različitih opština i gradova.
Iako nezakoniti, pritisci na birače/ice i kupovina glasova na izborima u BiH već su postali uobičajena praksa. Posmatrači Koalicije izvijestili su o 19 takvih slučajeva u 15 opština i gradova. Navedeni slučajevi odnose se na navode o nuđenju novca u zamjenu za glas, pritiske na zaposlene u javnim preduzećima i slično. Glasine o kupovini glasova zabilježene su u više opština gdje se ti iznosi kreću u rasponu od 50 – 150 KM. Zabrinjavaju napomene dugoročnih posmatrača o tome da su takvi razgovori i dogovori opšteprihvaćeni i da građani/ke ne zaziru od prodaje glasova. Društvene mreže i u ovoj nepravilnosti imaju ulogu gdje se iste koriste za nuđenje novca u zamjenu za glas.
Govor mržnje zabilježen je u 17 slučajeva u 14 opština/gradova, a posebno je izražena zloupotreba društvene mreže Facebook za korištenje neprimjerenog govora, posebno od strane kandidata/kinja političkih subjekata. Slučaj koji je privukao najviše pažnje javnosti je spot kojeg je emitovao politički subjekt „Ujedinjena Srpska“, u kojem se na stereotipan i uvredljiv način prikazuju pripadnici konstitutivnih naroda i manjina u BiH.
„Zabilježeni su koordinisani napadi političkih stranaka na nezavisni i nestranački karakter izborne posmatračke misije Koalicije „Pod lupom“ u vidu pokušaja infiltracije stranačkih aktivista u redove nestranačkih posmatrača. Koalicija „Pod lupom“ najoštrije osuđuje ovakvu praksu od strane pojedinih političkih stranaka“ – dodala je Jelena Tanasković-Mićanović.
Dugoročni posmatrači/ce Koalicije „Pod lupom“ posmatraju i rad lokalne izborne administracije te uglavnom imaju korektnu saradnju sa lokalnim izbornim komisijama.
Četiri lokalne izborne komisije djeluju u nepotpunom sastavu iako je do izbornog dana ostalo svega mjesec dana, a to su Bosansko Grahovo, Pelagićevo, Teslić i Vukosavlje, dok 14 izbornih komisija nije ispoštovalo Zakon o ravnopravnosti spolova i to podjednako (po 7) na štetu žena i na štetu muškaraca.
Sve lokalne izborne komisije imaju donesen Poslovnik o radu lokalne izborne komisije, a 77 izbornih komisija ili 53,8% od ukupnog broja lokalnih izbornih komisija je imenovalo sekretara što je povećanje u odnosu na izbore 2018. godine. Većina izbornih komisija redovno održava sedmične sastanke, dok je izborna komisija opštine Pale (FBiH) održala samo jedan sastank u periodu kojeg pokriva ovaj izvještaj. Sa poteškoćama u radu u smislu neadekvatnih uslova za rad suočava se 7 lokalnih izbornih komisija što je zabrinjavajuće s aspekta uspješne organizacije lokalnih izbora u ovim opštinama i gradovima. Centar za birački spisak dostupan je građanima/kama u svim opštinama/gradovima.
Posmatrači Koalicije „Pod lupom“ su zabilježili da je lokalnim izbornim komisijama uloženo 18 prigovora na izborni proces u 16 opština i gradova. Uloženi prigovori uglavnom se odnose na žrijebanje za članove biračkih odbora i registraciju birača za glasanje putem pošte.
„CIK BiH u periodu od raspisivanja izbora održala je više od 40 sjednica. Sjednice CIK BiH otvorene su za javnost, a prenose se uživo putem službenog You Tube kanala. Proaktivnost CIK-a u nastojanju da povrati poljuljano povjerenje građana/ki BiH u izbore, kroz povećanje transparentnosti i blagovremeno razmatranje uočenih nepravilnosti, ohrabruje i predstavlja promjenu nabolje u odnosu na prethodne godine“ – izjavio je Dario Jovanović, projekt menadžer Koalicije „Pod lupom“.
Trenutne aktivnosti Koalicije „Pod lupom“ provode se kroz STEP projekat kojeg finansira Evropska unija, a sufinansiraju Vlada Sjedinjenih Američkih Država i Organizacija za sigurnost i saradnju u Evropi (OSCE). Projekat STEP jača ulogu i kapacitete civilnog društva i građana BiH da efikasno podrže procese demokratizacije doprinoseći slobodnim i poštenim izborima u BiH. U sklopu misije građanskog, nestranačkog posmatranja Lokalnih izbora 2020. godine Koalicija „Pod lupom“ na izborni dan planira angažman 3.000 nestranačkih, građanskih posmatrača izbornog dana na biračkim mjestima širom BiH.
„Cilj Koalicije „Pod lupom“ su slobodni i pošteni izbori. Cilj Koalicije „Pod lupom“ je zaštita glasova građana birača. Nas ne zanimaju rezultati izbora – zanima nas da ti rezultati budu stvarni odraz izborne volje građana i na tome predano radimo šest godina“ – dodao je Dario Jovanović.
Koalicija „Pod lupom“ poziva sve političke subjekte da se pridržavaju izbornih pravila u izbornoj kampanji koja počinje sutra te apeluje da ovi lokalni izbori proteknu u demokratskoj atmosferi, mirno i dostojanstveno. Koalicija „Pod lupom“ poziva građane da izađu i ostvare svoje pravo glasa. Posmatrači Koalicije „Pod lupom“ će dati sve što je u njihovoj moći da im to pravo niko ne naruši.
Podsjećamo građane i građanke Bosne i Hercegovine da sve izborne nepravilnosti mogu prijaviti Koaliciji „Pod lupom“ na besplatni broj telefona 080 05 05 05 ili putem web stranice www.podlupom.org te da prijave uočene izborne nepravilnosti putem navedenih kontakata.
